آشنایی با تاریخچه فنی صنعت موتورسیکلت ایران
به گزارش موتورسیکلت نیوز، نظارت بر کیفیت تولید در صنایع مختلف، از سوی سیاست‌گذاران و متولیان امر کیفیت، همواره امری مهم بوده و این امر با توجه به ارتقاء کیفیت و افزایش سطح رضایتمندی مشتریان و ذی‌نفعان همواره جزء مهم‌ترین نکات در استانداردهای جهانی است و بدیهی است کشور عزیزمان ایران نیز، از این امر مستثنی نیست.
همزمان با افزایش سهم داخلی‌سازی صنعت موتورسیکلت در سال‌های 1372و 1373، متولی اصلی تولید یعنی وزارت «صنایع، معادن و فلزات»[1] به فکر تدوین دستورالعمل‌ها و روش‌های اجرائی مناسب جهت نظارت بر کیفیت تولیدات در صنعت موتورسیکلت افتاد. یکی از مهم‌ترین کمبودها در آن زمان، عدم وجود روشی مدون و یا استانداردی مشخص جهت نظارت بر کیفیت بود. ازاین‌رو، معاونت برنامه‌ریزی وزارت صنایع، معادن و فلزات ماموریت سیاست‌گذاری، تدوین و اجرای نظارت بر تولیدات در این صنعت در حال رشد را، عهده‌دار شد. در نیمه دوم سال 1378 با نهایی شدن دستورالعمل‌ها و تدوین روش‌های اجرائی این معاونت، با گزینش شرکت‌های «خدمات مهندسی و بازرسی»[2] در استان‌های مختلف، مأموریت اجرای روش‌های اجرائی را به آن‌ها واگذار کرد.
در سال‌های 1379 لغایت 1382 فرایند نظارت بر کیفیت تولید، تحت مدیریت اداره خدمات مهندسی وزارت صنایع، معادن و فلزات و با تشکیل کمیته‌های تخصصی مختلف، اجرا و مورد ارزیابی قرار می‌گرفت. در سال 1383 با تدوین استاندارد ملی 7558 با موضوع وسایل نقلیه دو یا سه چرخ- مقررات تایید نوع، بر اساس استاندارد بین‌المللی اروپایی «.سی.ایی.ایی/6/92»[3] فرآیند اجرائی نظارت بر کیفیت محصولات شرکت‌های تولیدی با الزام شدن 6 عنوان استاندارد، از مجموعه استانداردهای ایمنی- عملکرد موتورسیکلت شکل جدیدی به خود گرفت. بر اساس این الزامات نمونه‌ای از محصولات تولیدی شرکت‌ها در آزمایشگاه‌های تحت نظر سازمان ملی استاندارد ایران، مورد آزمون قرار گرفته و بر اساس نتایج حاصل از آزمون‌ها، اقدام به صدور تاییدیه‌ای تحت عنوان «تایید نوع موتورسیکلت»[4] می‌شد. وجود این تاییدیه به منزله مجوز تولید و همچنین یکی از الزامات شماره‌گذاری موتورسیکلت توسط مراجع ذیصلاح بود. استانداردهای الزامی در شروع این نظارت شامل سیستم ترمزگیری موتورسیکلت، هشدار دهنده شنیداری، حداکثر سرعت طراحی، حداکثر توان خالص، مشخصات کنترل‌ها، هشدار دهنده‌ها و نشانگرها، نصب تجهیزات روشنایی و چراغ‌ها بوده و با تجهیز آزمایشگاه‌ها و افزایش توانمندی آن‌ها 4 استاندارد با عناوین پایداری تکیه گاه (جک)، باتری موتورسیکلت، تایرها و مصرف سوخت به مجموعه استانداردهای تحت نظارت افزوده شد. همزمان با این امر و با توسعه توانمندی انجام آزمون‌های مصرف سوخت، اندازه‌گیری میزان آلاینده‌های منتشر شده از اگزوز موتورسیکلت نیز عملی شده و موتورسیکلت‌ها بر اساس الزامات استاندارد «ایی.سی.ایی آر 01-40»[5] مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایشگاه‌های ارائه دهنده خدمات آزمون در آن زمان، تحت نظارت سازمان ملی استاندارد ایران ارائه خدمات می‌کردند.
با تدوین و تصویب 6 عنوان استاندارد دیگر در سال 1384 و تجهیز آزمایشگاه‌های مربوطه، استانداردهای جرم و ابعاد موتورسیکلت، سرعت سنج موتورسیکلت، تجهیزات ضد سرقت، پلاک‌های شناسایی موتورسیکلت، موقعیت نصب پلاک عقب و دستگیره سرنشین به اجرا درآمده و کلیه تولیدکنندگان، مکلف به تکمیل آزمون‌های الزام شده جهت محصولات تولیدی خود شدند. قابل ذکر است که کلیه مراحل تکمیل و توسعه نظارت کیفیت بر تولیدات همگام با الزامات جهانی در این صنعت به مورد اجرا در می‌آمد.
در سال 1389 شورای عالی محیط زیست، ضمن تصویب معیارهای مجاز آلودگی صوتی، اجرای الزامات و نظارت بر تولید را بر اساس الزامات استاندارد ملی 10282 مصوب و اجرائی کرد. ارتقاء معیارهای آلایندگی گازهای منتشر شده از اگزوز موتورسیکلت نیز با توسعه استانداردهای «یورو1»[6] انجام و مرکز آزمون آلایندگی خود به‌عنوان تنها مرکز آزمون موجود در ایران در آن سال‌ها عملیات انجام آزمون‌های مرتبط را به انجام می رسانید. ارتقاء سطح این استانداردها به «یورو2»[7]و «یورو3»[8] و «یورو4»[9] تا کنون ادامه داشته و در حال حاضر تولیدات موتورسیکلت تحت الزامات استاندارد «یورو4» تولید و ارائه می‌شود.
با تجدید نظر در استاندارد 7558 در سال 1392 نظارت بر کیفیت تولیدات وارد فاز جدید خود شده و فرآیند تطابق تولید[10] نیز به مورد اجرا گذاشته شد. این عملیات با هدف انطباق محصولات تولیدی با نمونه‌های آزمون شده و همچنین ارزیابی سیستم‌های تولید، انبارش، آزمون‌های کارخانه‌ای و همچنین سیستم‌های مدیریت کیفیت در کارخانجات تولید موتورسیکلت به مورد اجرا گذاشته شد. شرکت‌های بازرسی به‌عنوان بازوهای اجرائی سازمان ملی استاندارد ایران، عملیات اجرائی الزامات را عهده‌دار شدند. در طول این سال‌ها و با توسعه تکنولوژی‌های تولید و ارتقاء مشخصات فنی، اجزاء و قطعات مورد استفاده در تولید برخی از استانداردهای مورد اجراء، باطل و نسخ جدید آن‌ها بر اساس دانش و تکنولوژی جدید جایگزین استانداردهای باطل شده، گردید. از جمله این موارد، می‌توان به استانداردهای حداکثر توان، جک موتورسیکلت، هشدار دهنده شنیداری (بوق)، ترمز و برخی دیگر از استانداردها اشاره کرد.
در آخرین مرحله از توسعه نظارت بر کیفیت تولید، با تجهیز آزمایشگاه‌های جدید، استانداردهای دیگری به مجموع استانداردهای اجرائی اضافه و مجموعاً 25 عنوان استاندارد به همراه 2 استاندارد آلایندگی زیست محیطی و سطح صدا، مجموعه استانداردهای نظارتی را شامل و در حال حاضر کلیه محصولات بر اساس نوع محصول تحت پوشش الزامات این استانداردها (در صورت کاربرد) می‌باشند و عملیات نظارت بر اجرای این الزامات با حاکمیت سازمان ملی استاندارد ایران و سازمان حفاظت محیط زیست و با همکاری شرکت های بازرسی و آزمایشگاهای فعال در این حوزه، به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند[11].
- از جمله شرکت‌های بازرسی عبارت است از:
- شرکت بازرسی مهندسی آزمون آسا پارسه (مدیرعامل: مرتضی طباطبایی تبریزی) [12]
- از جمله آزمایشگاه‌های انجام تست‌های مربوط به موتورسیکلت عبارت است از:
- شرکت شکوه پارس آزمون (مدیرعامل: رسول پارچه باف دیبازر) [13]
نویسنده: مهندس سیدعلیرضا موسویان
مطالب مرتبط
صنعت موتورسیکلت ایران دانشگاهی شد
آشنایی با تاریخچه صنعت موتورسیکلت ایران
[1] وزارت صنعت، معدن و تجارت فعلی
[2] شرکت‌های بازرسی باتوجه به مراحل و شرایط تعریف شده در استاندارد ملی 7558 و همچنین ابلاغیه‌ها و دستوالعمل‌های «سازمان ملی استاندارد ایران» (مرجع ذیصلاح) و با توجه به این که کدام یک از استانداردهای ذکر شده در این استاندارد، مشمول موتورسیکلت مورد نظر می‌شود، فرآیند تاییدیه نوع محصول را تکمیل نموده و مدارک مورد نظر را به مسئول ذیصلاح (اداره استاندارد استان) ارائه می‌دهد.
همچنين قبل از شروع به کار يك واحد تولیدی موتورسيكلت، آن واحد تولیدی باید یک قرارداد همکاری با یکی از شرکت‌های بازرسی تایید شده از سوی سازمان ملی استاندارد ایران تنظیم کند. از جمله مواردی که شرکت بازرسی از ابتدای تاسیس يك کارخانه موتورسيكلت، باید جهت اخذ گواهی تایید نوع، به‌طور دقیق بر آن نظارت داشته باشد، می‌توان به فرم ارزیابی اولیه کارخانه اشاره کرد و از جمله مواردی که در این فرم آمده است و واحد تولیدی موظف به تهیه و آماده‌سازی آن جهت اجراست، دستگاه‌های تست پایان خط تولید مثل دستگاه تست لاين (دستگاه تست چراغ، همراستایی، دستگاه کنترل میزان آلایندگی در حالت درجا، تست ترمز، سرعت و کیلومتر) است.
ضمناً واحد تولیدی باید یک طرح کنترلی، برای تحت کنترل قراردادن محصول به لحاظ کیفی از ابتدای ورود به انبار، حین تولید و پایان تولید ارائه دهد. از دیگر موارد فرم ارزیابی، می‌توان به داشتن گواهی ایزو اشاره کرد.
همچنین واحد تولیدی باید برای خدمات پس از فروش خود مدارک و مستندات به شرکت بازرسی ارائه دهد. در نهايت، پس از تکمیل فرم ارزیابی اولیه کارخانه توسط شرکت بازرسی و رفع نواقص، آن واحد تولیدی می‌تواند نمونه اولیه از محصولی که در آینده برای تولید انبوه در نظر دارد را به شرکت بازرسی معرفی کند و اگر نمونه ارائه شده از برند یا تولید کننده غیر از کشور چین باشد، باید مدارک ثبت برند به شرکت بازرسی از سوی سازنده ارائه گردد.
بعد از معرفی محصول توسط سازنده و ارائه سایر مدارک مربوط به موتورسیکلت، از جمله طرح کنترلی، پیوست ت (گواهی تطابق تولید )، پیوست ب (مشخصات محصول)، فهرست قطعات محصول، در نهایت شرکت بازرسی با توجه به نوع محصول (بنزینی، برقی، هیبریدی و … ) و نوع کاربری آن و استانداردهای مربوطه براساس استانداردهای اشاره شده در استاندارد تایید نوع (7558) نمونه مورد نظر را به مراکز آزمون مورد تایید سازمان ملی استاندارد ارسال کرده و آزمون‌های مرتبط با آن محصول انجام می‌گردد.
بعد از انجام آزمون‌ها و بررسی آن‌ها، شرکت بازرسی اقدام به تهیه تکنیکال ریپورت برای هر یک از آزمون‌ها کرده و در نهایت فرم گزارش فنی محصول به همراه سایر موارد دریافتی از شرکت که پیشتر ذکر شده را به مسئول ذیصلاح (اداره استاندارد استان) شرکت مورد نظرارسال می‌نماید و مسئول ذیصلاح بعد از تایید مدارک مربوطه را به مرجع ذیصلاح (واحد نظارت بر اجرای استاندارد) ارسال می‌كند، مرجع ذیصلاح نیز بعد از تایید مدارک، گواهی تایید نوع برای محصول صادر می‌کند. در این گواهی نام موتورسیکلت، شماره گواهی اختصاص داده شده به آن محصول و سایر موارد اشاره شده است. مرجع صدور گواهی بعد از تایید موتورسیکلت، آن را جهت پروسه شماره‌گذاری و تایید به پلیس و وزارت صنایع اعلام می‌کند. لازم به توضیح است، واحد تولیدی جهت تایید و اخذ پلاک قبلا باید با یکی از شرکت‌های طرف قرارداد با سازمان محیط زیست جهت بررسی موارد زیست محیطی محصول از جمله آلایندگی گازی و صوتی اقدام نماید که بعد از انجام این آزمون‌ها و صدور گواهی تایید نوع از طرف سازمان حفاظت محیط زیست نام موتورسیکلت مورد نظر در لیست شرکت بازرسی اضافه شده و بعد از تایید سازمان محیط زیست به پلیس اعلام می‌گردد تا فرآيند مجوز شماره‌گذارى موتورسيكلت طى شود. (مهندس محسن دیانتی)
[3] 92/6/EEC
[4] Type Approval (TA)
[5] ECE R 40-01
[6] EURO I
[7] EURO II
[8] EURO III
[9] EURO IV
[10] COP
[11] موسویان، سیدعلیرضا (1397)، «تاریخچه فنی صنعت موتورسیکلت ایران»، ص 55-53، فصلنامه صنعت موتورسیکلت، شماره1، پاییز
[12] شرکت بازرسی مهندسی آزمون آسا پارسه در شهریورماه سال 1383 با هدف ارائه خدمات مهندسی، بازرسی در صنایع خودرو و موتورسیکلت آغاز به کار کرد. با توسعه فعالیت‌های سازمان ملی استاندارد ایران در دهه هشتاد این شرکت نیز با توسعه زیرساخت‌های خود در بخش‌های مختلف اعم از بکارگیری نیروهای متخصص در بخش‌های مختلف صنعت همچون صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، صنعت برق، صنایع مخابراتی و صنعت خودرو اقدام به ارائه خدمات بازرسی در این بخش نمود. این شرکت در سال 1384 موفق به اخذ رتبه‌بندی از معاونت نظارت و راهبردی ریاست جمهوری در رشته بازرسی فنی گردید و در سال 1386 پس از تلاش‌های بسیار و توسعه منابع انسانی و سخت‌افزاری خود موفق به اخذ تأیید صلاحیت در دو بخش بازرسی فنی و بازرسی کالا از نظام تأیید صلاحیت ایران و سازمان ملی استاندارد ایران گردید.
[13] شرکت شکوه پارس آزمون (سهامی خاص) در سال 1388 با هدف آزمون استاندارد موتورسیکلت و خودرو به همراه قطعات صنعتی در زمینه موتورسیکلت و خودرو راه اندازی شده و در جهت ارتقا کیفیت و به روز رسانی استانداردهای تولید پا به عرصه صنعت گذارده است. این شرکت با توجه به دارا بودن نیروهای متخصص و توانمند در بخش‌های مختلف آزمایشگاهی به همراه استفاده از آخرین دستگاه‌های پیشرقته در جهت آزمایش قطعات و محصولات، توانایی انجام کلیه آزمون‌های مرتبط با موتورسیکلت ، خودرو و قطعات صنعتی را دارا است. شرکت شکوه پارس آزمون با توجه به داشتن استانداردهای کیفیتی و آماده‌سازی محیط جهت اخذ ISO مدیریتی و 17025 آزمایشگاهی در محیطی کاملاً حرفه‌ای و فنی آمادگی ارائه خدمات به مشتریان و صنعتگران محترم است.
این مجموعه در نظر دارد با تجهیز آزمایشگاه به دستگاه‌های آزمایشی مدرن و پیشرفته با ارائه آزمایش‌های منحصر بفرد در زمینه خودرو و گازهای آلاینده، خود را در سطح خاورمیانه به اولین آزمایشگاه مجهز تبدیل نماید.
