آلودگی هوا و بلا تکلیفی بر سر موتورسیکلت‌ها
منابع متحرک نظیر خودرو و موتورسیکلت همواره جزو عوامل ردیف اول آلودگی هوا هستند ؛ بر اساس آمار بیش از ۷ میلیون موتورسیکلت فرسوده در کشور وجود دارد.
به گزارش موتورسیکلت نیوز به نقل از صدا و سیما، هوا یکی از پنج عنصر اصلی برای ادامه حیات انسان است. هر فرد روزانه نزدیک ۲۲۰۰۰ بار تنفس می کند و تقریبا به ۱۵ کیلوگرم هوا در روز نیاز دارد.
انسان می تواند به مدت ۵ هفته بدون غذا و مدت ۵ روز بدون آب زنده بماند ، اما نمی تواند، بدون هوا حتی ۵ دقیقه زنده بماند. متاسفانه با توجه به گسترش شهرها و افزایش منابع آلاینده هوا ، هوای اکثر شهرها ی بزرگ و صنعتی آلوده می باشد و با توجه به خطراتی که این آلودگی برای سلامت افراد ساکن در مناطق آلوده دارد شناخت وآگاهی نسبت به جوانب این مسئله از اهمیت بسزایی برخوردار است .
آلودگی هوا عبارت است از حضور مواد نامطلوب در هوا به مقداری که بتواند اثرات مضر ایجاد کند. منابع آلودگی هوا شامل منابع طبیعی نظیر آتش سوزی جنگل ها ، طوفان های شن و … منابع مصنوعی نیز شامل منابع خانگی ، منابع صنعتی ، منابع کشاورزی و منابع متحرک (حمل ونقل) می باشد.
منابع متحرک نظیر خودرو و موتورسیکلت همواره جزو عوامل ردیف اول آلودگی هوا هستند ؛ بر اساس آمار بیش از ۷ میلیون موتورسیکلت فرسوده در کشور وجود دارد. این در حالی است که میزان انتشار آلایندگی هر موتورسیکلت ، بیش از ۱۸ برابر یک خودروی سبک است که همین مسئله لزوم توجه بیشتر این بخش را می طلبد. گزارش های متعددی از سهم بالای موتور سیکلت های فرسوده در آلودگی هوای کلان شهر ها موجود است . با توجه به اهمیت موضوع در قانون هوای پاک به طور ویژه به موتور سیکلت ها نگاه شده به گونه ای که براساس ماده ۱۱ آیین نامه فنی ماده ۲ قانون هوای پاک، شماره گذاری موتور سیکلت بنزینی منوط به اسقاط یک دستگاه موتورسیکلت است؛ موتور سیکلت های برقی از شرط اسقاط معاف هستند، اما شواهد نشان می دهد که تا کنون در راستای اجرای این بند از قانون هوای پاک اقدامی نشده است.
مطابق مطالعات انجام شده آلایندگی تولیدی یک دستگاه موتورسیکلت کاربراتوری و فرسوده حدود ۱۵ گرم بر کیلومتر است. این در حالی است که یک موتورسیکلت انژکتوری در هر کیلومتر حدود ۱/ ۲ گرم انتشار آلایندگی دارد؛ بنابراین موتورسیکلت های کاربراتوری ۷ برابر انواع انژکتوری از نوع خود آلاینده هستند. تنها در شهر تهران بنا بر آمار پلیس راهور بیش از ۲.۵ میلیون دستگاه موتورسیکلت تردد می کنند. به طور مثال موتور سیکلت ها در شهر تهران سهم ۲۱.۳ در صدی در انتشار گاز‌های آلاینده ناشی از منابع متحرک دارند. هم چنین ۱۰.۱ درصد ذرات معلق ناشی از منابع متحرک مربوط به موتور سیکلت ها است.
اما نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که موتورسیکلت را به راحتی نمی توان از زندگی مردم به ویژه پایتخت نشینان حذف کرد؛ این روز‌ها موتورسیکلت در تهران ، صرفا وسیله ای برای انجام امور شخصی نیست؛ بلکه مسئله پیچیده ای است که با اقتصاد، فرهنگ و اجتماع گره خورده است. عده ای باربری و مسافر کشی را با موتورسیکلت انجام می دهند؛ عده ای از طریق آن ایاب و ذهاب می کنند؛ بنابراین دیگر موتورسیکلت از کارکرد تفریحی خارج شده و به یک وسیله برای کسب درآمد تبدیل شده است.
حال سؤالی که مطرح می شود این است که با توجه به اهمیت موتورسیکلت در امرار معاش خانواده و از طرفی آلایندگی موتور‌های کاربراتوری در آلودگی هوا ، راهبرد مسئولان مربوطه برای حل این مشکل و هم چنین گره های احتمالی در مسیر حل مشکل چیست؟
به گفته منصوری استاندار تهران: «برقی کردن موتورسیکلت ها اهمیت زیادی دارد و یکی از سه کارخانه تولید موتورسیکلت برقی در کشور برای سال جاری مجوز ساخت ۱۰ هزار موتور سیکلت را گرفته است. در گام اول باید ۱۰ در صد موتور سیکلت ها برقی شوند؛ در این زمینه دانش کافی وجود دارد و اقدامات به طور موثر پیگیری می شود.»
در گفتگویی که با یکی از مسئولان محیط زیست داشتیم ایشان نیز ضمن تایید آلایندگی موتور‌های کاربراتوری و ضمن اشاره به : دو عامل ۱- قیمت بالای موتور‌های برقی. ۲- مشکل جایگاه شارژ با طری در سطح شهر؛ معتقد است برای نجات محیط زیست لازم است همه دستگاه ها و سازمان های مرتبط با موضوع قانون هوای پاک دست به دست هم بدهند و در راستای اجرای قانون تلاش کنند.
لذا راهکار پیشنهادی ایشان شامل موارد زیر است:
۱ – لزوم توجه جدی به الزام صدور برگه معاینه فنی برای موتورسیکلت ها. (موضوعی که تاکنون به آن توجه نشده است.)
۲ – ایجاد زیرساخت های لازم برای امکان بهره گیری از موتور‌های برقی. (نظیر احداث مکان‌هایی در سطح شهر برای شارژ موتور‌های برقی)
۳ – پیگیری انعقاد قرارداد از سوی برخی نهاد‌ها نظیر شهرداری با اصناف و افرادی که موتور وسیله کارشان است و تامین موتور برقی و ارائه تسهیلات و وام های مناسب (نظیر امضای تفاهم نامه شهرداری مشهد با اسنپ باکس و پیش بینی تسهیلات برای کاربران موتور‌های برقی)
۴ – الزام آن دسته از ادارات دولتی که از پیک موتوری استفاده می کنند به بهره گیری از موتور‌های برقی.(نظیر اداره پست )
۵ – در نظر گرفتن تسهیلاتی نظیر وام هایی با بازپرداخت طولانی مدت برای متقاضیان موتور‌های برقی.
۶ – در نظر گرفتن بسته های تشویقی برای دارندگان موتور‌های برقی. (به عنوان نمونه در شهری مثل مشهد که اطراف حرم مطهر امام رضا (ع) محل رونق کسب و کار‌های موتوری است فقط به دارندگان نوع موتور‌های برقی و دوستدار محیط زیست اجازه فعالیت داد.)
۷ – تاکید می شود اجرایی شدن این پیشنهاد‌ها و نظایر آن نیاز به همراهی و مساعدت همه نهاد‌های مرتبط با موضوع آلودگی هواست.
قوانین بالا دستی سند
-اصل ۵۰ قانون اساسی
– سیاست های کلی محیط زیست (۱۳۹۴)
-قانون هوای پاک
(۱۳۹۶) – اصل ۵۰ قانون اساسی اذعان می دارد: «در جمهوری اسلامی ، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسل های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می گردد. از این رو فعالیت های اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند ، ممنوع است. »
– در سیاست های کلی محیط زیست ابلاغی رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۹۴ بر ممانعت از انتشار انواع آلودگی ها تاکید شده است.
– قانون هوای پاک مصوب سال ۱۳۹۶ نیز به تفصیل به موضوع پرداخته است و در ماده ۱۱ آیین-نامه فنی ماده ۲ قانون هوای پاک تاکید شده است شماره گذاری موتورسیکلت بنزینی منوط به اسقاط یک دستگاه موتور سیکلت است . موتور سیکلت های برقی از اسقاط معاف هستند.
تاکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی در خصوص محیط زیست
۱ – همه ی این پدیده هایی که شما می بینید علیه محیط زیست و در آلوده سازی محیط زیست وجود دارد ناشی از بد استفاده کردن از امکانات طبیعی است. ۱۴/ ۰۷/ ۱۳۷۹،
۲ – نادیده گرفتن محیط زیست انسان ، نتیجه ی طغیان ، خودبینی و خودخواهی در مقابل طبیعت است. ۲۱/ ۰۷/ ۱۳۸۵،
۳ – یکی از شاخص های اساسی که در ساخت موتور‌ها و همه ی دستگاه های صنعتی باید مورد توجه باشد ؛ مسئله ی محیط زیست است. ۰۹ /۰۱/ ۱۳۸۹،
۴ – تخریب محیط زیست ، از آن چیز‌هایی است که ضربه اش را یک ملت ، یک منطقه جغرافیایی، گاهی همه ی دنیا در وقتی احساس می کنند که دیگر قابل جبران نیست. ۰۹/ ۰۱/ ۱۳۸۹،
۵ – حفظ حریم محیط زیست باید جزیی از فرهنگ عمومی بشود. ۱۷ /۱۲/ ۱۳۹۲،
۶ – در کتاب های درسی ؛ باید بچه های ما اهمیت مرتع و جنگل و هوا و آب و خاک و دریا و مانند این ها را از کودکی بفهمند و روی آن حساس باشند. ۱۷/ ۱۲/ ۱۳۹۳،
۷ – حفظ و رعایت محیط زیست ، یک وظیفه حاکمیتی است. ۱۷ /۱۲/ ۱۳۹۳
چرایی و اهمیت موضوع
– موضوع الزام برگه معاینه فنی برای موتورسیکلت‌های موجود.
– مسئولیت های سازمان ها و نهاد‌های مرتبط برای توسعه ناوگان موتور سیکلت های دوست دار محیط زیست.
ارزش فراگیری و پرداخت سند
امروزه آلودگی هوا یکی از مهم ترین عوامل خطر آفرین برای سلامتی می باشد. مواجهه با آلودگی هوا سبب افزایش خطر ابتلا به بیماری های حاد – مزمن و حتی مرگ می شود. براساس تحقیقات علمی ، آلودگی هوا چهارمین عامل خطر مرگ در دنیا می باشد و از هر ده مرگ یک مرگ منتسب به آلودگی هوا بوده است ؛ لذا با توجه به سهم موتور سیکلت ها در انتشار گاز‌های آلاینده و هم چنین ذرات معلق ناشی از منابع متحرک، لازم است تدابیر لازم اندیشیده شود.
سابقه موضوع
-قانون هوای پاک برای مقابله و مدیریت معضل آلودگی هوا و به منظور هماهنگ و یکپارچه سازی دستگاه‌های متولی در قالب ۳۴ ماده در سال ۱۳۹۶ به تصویب رسید.
-مطابق با اصل ۵۰ قانون اساسی و هم چنین سیاست های کلی محیط زیست ابلاغی رهبر معظم انقلاب اسلامی (۱۳۹۴) در حوزه محیط زیست نیز نسبت به پیشگیری و ممانعت از انتشار آلودگی های غیر مجاز تاکید شده است.
نتیجه
با توجه به سابقه طولانی آلودگی هوا و مطرح بودن برخی راه حل ها لازم است که دستگاه های مر تبط با موضوع آلودگی هوا از جمله شهرداری، محیط زیست ، وزارت صنعت – معدن وتجارت – سازمان ملی استاندارد و همچنین راهنمایی و رانندگی پاسخگوی عدم انجام مسئولیت های بر زمین مانده خود باشند.
پژوهشگران: محمد هادی کاویان- مهدی ناجی
